Alsacien/Grammaire/Annexe/Synthèse complète

Leçons de niveau 2
Une page de Wikiversité, la communauté pédagogique libre.
Synthèse complète
Image logo représentative de la faculté
Annexe 1
Leçon : Grammaire alsacienne

Annexe de niveau 2.

Précédent :Sommaire
En raison de limitations techniques, la typographie souhaitable du titre, « Annexe : Synthèse complète
Alsacien/Grammaire/Annexe/Synthèse complète
 », n'a pu être restituée correctement ci-dessus.




Blason de Mulhouse
Blason de Mulhouse

Ceci est une grammaire pour l' alsacien de la région mulhousienne.

Introduction[modifier | modifier le wikicode]

Les exemples de ce cours sont écrits en alsacien de la région mulhousienne, selon la graphie Orthal.

Structure d'une phrase[modifier | modifier le wikicode]

Affirmative[modifier | modifier le wikicode]

  • Sujet Verbe
  • Sujet Verbe Complément(s)

Ìch làuif.DitschIch gehe.FrànzeeschJe marche.
Ìch làuif ìn da Barga.DitschIch wandere in den Bergen.FrànzeeschJe marche dans les montagnes.
Ìch làuif garn mìt dìr ìn da Barga.DitschIch wandere gern mit dir in den Bergen.FrànzeeschJe marche volontiers avec toi dans les montagnes.


  • Complément(s) Verbe
  • Complément(s) Verbe Sujet
  • Complément(s) Verbe Sujet Complément(s)

Jetzt wìrd gschàfft. ('s wìrd jetzt gschàft.)DitschJetzt wird gearbeitet. (es wird jetzt gearbeitet)FrànzeeschMaintenant, on travaille.
Morn làuif i.DitschMorgen wandere ich.FrànzeeschDemain, je marche.
Morn làuif i ìn da Barga.DitschMorgen wandere ich in den Bergen.FrànzeeschDemain, je marche dans les montagnes.
Mìt dìr làuif i garn ìn da Barga.DitschMit dir wandere ich gern in den Bergen.FrànzeeschAvec toi, je marche volontiers dans les montagnes.
Friahier ìm Elsàss sìn d Litt vìel ìn da Barga gloffa.DitschFrüher im Elsass sind die Leute viel in den Bergen gewandert.FrànzeeschAutrefois en Alsace, les gens marchaient beaucoup dans les montagnes.

Impérative (Ordre)[modifier | modifier le wikicode]

Le verbe est en début de phrase.

Kumm!DitschKomm!FrànzeeschViens !
Geh mìr!DitschGehen wir!FrànzeeschAllons !
Lüeg do!DitschSchau hier!FrànzeeschRegarde ici !
Gìbb mìr dàs!DitschGib mir das!FrànzeeschDonne-moi ça !

Interrogative (Question)[modifier | modifier le wikicode]

  • Verbe Sujet
  • Verbe Sujet Complément(s)

Geht's?DitschGeht es?FrànzeeschEst-ce que ça va ?
Geht's güet?DitschGeht es gut?FrànzeeschEst-ce que ça va bien ?


  • Interrogatif Verb
  • Interrogatif Verb Complément(s)

Wer kummt?DitschWer kommt?FrànzeeschQui vient ?
Wer ìsch jetzt do?DitschWer ist jetzt hier?FrànzeeschQui est maintenant ici ?


  • Interrogatif Verbe Sujet
  • Interrogatif Verbe Sujet Complément(s)

Wia geht's?DitschWie geht es?FrànzeeschComment ça va ?
Wo sìn sa?DitschWo sind sie?FrànzeeschOù sont-ils ?
Wo sìn sa jetzt?DitschWo sind sie jetzt?FrànzeeschOù sont-ils maintenant ?

Proposition subordonnée[modifier | modifier le wikicode]

  • Relatif Verbe
  • Relatif Complément(s) Verbe

Dr Mànn wo kummtDitschDer Mann der kommtFrànzeeschL'homme qui vient
Dr Mànn wo jetzt andlig kummtDitschDer Mann der jetzt endlich kommtFrànzeeschL'homme qui vient maintenant enfin

Quand il y a plusieurs compléments[modifier | modifier le wikicode]

Ce n’est pas toujours le cas, mais quand il y a plusieurs compléments, ils suivent souvent un certain ordre, selon leur catégorie.

Temps - Manière - Lieu: Ìch ìss jetzt gmiatlig ìn dr Kucha. Ìch schàff zitter'ma Johr ìn dam Büro. Ìch hà gescht làng ìn dr Kälta müeßa wàrta.


Complément d'objet indirect - Complément d'objet direct: Ìch verzehl jetzt ìm Kìnd a Gschìchtla. Gìbb ìn dr Kàtz Mìlch!

Structure d'une phrase - plusieurs propositions dans une phrase[modifier | modifier le wikicode]

Coordination (avec une conjonction de coordination)[modifier | modifier le wikicode]

àwerDitschaberFrànzeeschmais
dennDitschdennFrànzeeschcar

oderDitschoderFrànzeeschou
unDitschundFrànzeeschet


Ìch spìel Giiga un dü sìngsch.DitschIch spiele Geige und du singst.FrànzeeschJe joue du violon et tu chantes.
Ar ìsch miad, àwer ar schlooft doch nìt.DitschEr ist müde, aber er schläft doch nicht.FrànzeeschIl est fatigué, mais il ne dort quand même pas.
Ar ìsch miad, denn ar schlooft nìt gnüe.DitschEr ist müde, denn er schläft nicht genug.FrànzeeschIl est fatigué car il ne dort pas assez.

Proposition subordonnée, avec un pronom relatif[modifier | modifier le wikicode]

Dr Mànn wo redt ìsch mi Unkel.DitschDer Mann, der spricht, ist mein Onkel.FrànzeeschL'honmme qui parle est mon oncle.
Ìch redd mìt em Mànn wo do wohnt.DitschIch rede mit dem Mann der hier wohnt.FrànzeeschJe parle avec l'homme qui habite ici.
Àlles wàs glanzt ìsch nìt unbedìngt Guld.DitschAlles was glänzt ist nicht unbedingt Gold.FrànzeeschTout ce qui brille n’est pas forcément de l'or.

Ìch kenn s Büech wo dü leesch.DitschIch kenne das Buch, das du liest.FrànzeeschJe connais le livre que tu lis.
Ìch seh ebbis wo fahlt.DitschIch sehe etwas was fehlt.FrànzeeschJe vois quelque chose qui manque.
's ìsch ebbis wo ma dràà glàuibt.DitschEs ist etwas woran man glaubt.FrànzeeschC'est une chose à laquelle on croit.
's ìsch ebbis wo ma druf hofft.DitschEs ist etwas worauf man hofft.FrànzeeschC'est une chose que l’on espère.
Dr Hàns ìm Schnokeloch hàt àlles wàs'r wìll.DitschHans im Schnakenloch hat alles was er will.FrànzeeschJean dans le trou à moustiques a tout ce qu’il veut.

S Kìnd, fer dàs wo-n-ìch strìck, ìsch bràv.DitschDas Kind, für wen ich stricke, ist brav.FrànzeeschL'enfant, pour lequel je tricote, est sage.
Dr Mànn, mìt dam wo dü redsch, ìsch mi Brüeder.DitschDer Mann, mit dem du sprichst, ist mein Bruder.FrànzeeschL'homme, avec qui tu parles, est mon frère.
S Glàs, üss dam wo dü trìnksch, ìsch mii.DitschDas Glas, woraus du trinkst, ist meines.FrànzeeschLe verre, duquel tu bois, est à moi.

Propositions reliées par une conjonction de coordination[modifier | modifier le wikicode]

  • Verbe en deuxième place dans la proposition

soDitschsoFrànzeeschainsi

trotzdamDitschtrotzdemFrànzeeschcependant

Mìr bliiwa, so schlofa mìr do.DitschWir bleiben, so schlafen wir hier.FrànzeeschNous restons, ainsi nous dormons ici.

Mìr bliiwa, trotzdam schlofa mìr do.DitschWir bleiben, trotzdem schlafen wir hier.FrànzeeschNous restons, cependant nous dormons ici.


  • Verbe à la fin de la proposition

bisDitschbisFrànzeeschjusque
vor ebbDitschbevorFrànzeeschavant que
wennDitschwennFrànzeeschsi
wialDitschweilFrànzeeschparce que
woDitschwoFrànzeesch (Ort)
woDitschalsFrànzeeschquand (Zitt)

Mìr bliiwa bis dr Film fertig ìsch.DitschWie bleiben bis der Film fertig ist.FrànzeeschNous restons jusqu'à ce que le film soit fini.
Mìr gehn wenn dr Film fertig ìsch.DitschWir gehen wenn der Film fertig ist.FrànzeeschNous partons quand le film est fini.
Mìr mian geh vor ebb dr Film fertig ìsch.DitschWir müssen gehen bevor der Film fertig ist.FrànzeeschNous devons partir avant que le film ne soit fini.

Sa sotta schloofa, wenn sa miad sìn.DitschSie sollten schlafen, wenn sie müde sind.FrànzeeschIls devraient dormir, s'ils sont fatigués.
Ar ìsch miad, wial ar nìt gnüe schlooft.DitschEr ist müde, weil er nicht genug schläft.FrànzeeschIl est fatigué, parce qu’il ne dort pas assez.

Mìr bliiwa, wial mìr do schlofa.DitschWir bleiben, weil wir hier schlafen.FrànzeeschNous restons, parce que nous dormons ici.

S Hüss, wo mìr wohna, ìsch àlt.DitschDas Haus, wo wir wohnen, ist alt.FrànzeeschLa maison où nous habitons est vieille.
Dr Wàld, wo mìr dura làuifa, ìsch fìnschter.DitschDer Wald, durch den wir gehen, ist finster.FrànzeeschLa forêt, à travers laquelle nous marchons, est sombre.
Ànna 1980, wo d Eltra gerbt han, han sa s Hüss kàuift.DitschIn 1980, als die Eltern geerbt haben, haben sie das Haus gekauft.FrànzeeschEn 1980, quand les parents ont hérité, ils ont acheté la maison.

Nom (Substantif)[modifier | modifier le wikicode]

Un nom (nom propre ou nom commun) s'écrit toujours avec une majuscule.

Devant le nom[modifier | modifier le wikicode]

Devant le nom
Masculin Féminin Neutre Pluriel
Article défini dr Hund
Ditschder HundFrànzeeschle chien
d Kàtz
Ditschdie KatzeFrànzeeschle chat
s Kìnggala
Ditschdas KaninchenFrànzeeschle lapin
d Veegel
Ditschdie VögelFrànzeeschles oiseaux
Article indéfini a Hund a Kàtz a Kìnggala ° Veegel
Adjectif démonstratif da Hund dia Kàtz dàs Kìnggala dia Veegel
Adjectif possessif mi Hund
di Hund
...
mina Kàtz
dina Kàtz
...
mi Kìnggala
di Kìnggala
...
mina Veegel
dina Veegel
...


Masculin Féminin Neutre Pluriel
Pronom indéfini àller Wii ìsch trunka worra
Ditschaller Wein wurde getrunken
Frànzeeschtout le vin a été bu
àlla Mìlch ìsch trunka worra
Ditschalle Milch wurde getrunken
Frànzeeschtout le lait a été bu
àll Wàsser ìsch trunka worra
Ditschalles Wasser wurde getrunken
Frànzeeschtoute l'eau a été bue
àlla Flascha sìn trunka worra
Ditschalle Flaschen wurden getrunken
Frànzeeschtoutes les bouteilles ont été bues


En alsacien, comme en alémanique, on met un article devant le nom d'une personne.

  • Pour un homme : masculin
Dr Albert Schweitzer ìsch a beriahmter Elsasser.DitschAlbert Schweitzer ist ein berühmter Elsässer.FrànzeeschAlbert Schweitzer est un Alsacien célèbre.
  • Pour une femme : féminin
D Màdàm Meyer kummt.DitschFrau Meyer kommt.FrànzeeschMadame Meyer vient.
D Joséphine schàfft àn dr Mairie / uf dr Mairie.DitschJoséphine arbeitet im Rathaus.FrànzeeschJoséphine travaille à la mairie.
  • Pour une fille ou une femme qu'on connait bien : neutre (là il n’est pas nécessaire d’être aussi courtois qu'avec d Màdàm Meyer)
S Marie ìsch mi betscha Kàmeradla.DitschMarie ist meine beste Kameradin.FrànzeeschMarie est ma meilleure camarade.
  • Pour plusieurs personnes, par exemple une famille : pluriel
D Meyer han a scheen Hüss.DitschDie Meyers haben ein schönes Haus.FrànzeeschLes Meyer ont une belle maison.

Pronoms[modifier | modifier le wikicode]

Pronoms démonstratifs[modifier | modifier le wikicode]

da ìsch groß, dia ìsch scheen, dàs ìsch güet, dia sìn luschtig

Pronoms interrogatifs[modifier | modifier le wikicode]

weller vu dana Manner? wella vu dana Fràuia? wells vu dana Kìnder? wella vu dana Litt?

Pronoms personnels[modifier | modifier le wikicode]

ìch kumm, kummsch...

Pronoms indéfinis[modifier | modifier le wikicode]

kenner ìsch klei (=kenner vu dana Manner), kenna ìsch wiascht (=kenna vu dana Fràuia), kenns ìsch schlacht (=kenns vu dana Biar), kenna fahla (=kenna vu dana Litt)

jeder ìsch groß (=jeder vu dana Manner), jeda ìsch scheen (=jeda vu dana Fràuia), jedes ìsch güet (=jedes vu dana Biar), alla sìn do (=àlla vu dana Litt)

manker vu dana Manner, manka vu dana Fràuia, manks vu dana Kìnder, manka vu dana Litt


Pronoms possessifs[modifier | modifier le wikicode]

's ìsch miner, 's ìsch diner...

Adjectifs[modifier | modifier le wikicode]

güetDitschgutFrànzeeschbon
schlachtDitschschlechtFrànzeeschmauvais
kleiDitschkleinFrànzeeschpetit
großDitschgroßFrànzeeschgrand
dìnnDitschdünnFrànzeeschfin
dìckDitschdickFrànzeeschépais
kàltDitschkaltFrànzeeschfroid
wàrmDitschwarmFrànzeeschchaud


Les adjectifs peuvent encore avoir d'autres formes : comparatif et superlatif.

Comparatif[modifier | modifier le wikicode]

Un comparatif permet de comparer. Là où un simple adjectif décrit quelque chose, le comparatif compare, montre que c’est plus ou moins concerné par l'adjectif, en comparaison avec autre chose.


  • Simple adjectif : D Fràui ìsch klei.DitschDieFrau ist klein.FrànzeeschLa femme est petite.
  • Comparatif : D Fràui ìsch kleiner às dr Mànn.DitschDie Frau ist kleiner als der Mann.FrànzeeschLa femme est plus petite que l'homme.
  • Superlatif : Mina Fràui ìsch d Kleinschta vu dr Fàmìlia.DitschMeine Frau ist die Kleinste der Familie.FrànzeeschMa femme est la plus petite de la famille.
  • Simple adjectif : Dr Mànn ìsch groß.DitschDer Mann ist groß.FrànzeeschL'homme est grand.
  • Comparatif : Dr Mànn ìsch greeßer às d Fràui.DitschDer Mann ist größer als die Frau.FrànzeeschL'homme est plus grand que la femme.
  • Superlatif : Mi Mànn ìsch dr Greescht vu dr Fàmìlia.DitschMein Mann ist der Größte in der Familie.FrànzeeschMon mari est le plus grand de la famille.


Superlatif[modifier | modifier le wikicode]

Un superlatif montre que quelque chose est concerné par l'adjectif, autant que possible. Il ne pourrait pas l'être plus.


  • Simple adjectif : Mina Hoor sìn dìnn.DitschMeine Haare sind dünn.FrànzeeschMes cheveux sont fins.
  • Comparatif : Mina Hoor sìn dìnner às vor zeh Johr.DitschMeine Haare sind dünner als vor zehn Jahren.FrànzeeschMes cheveux sont plus fins qu’il y a dix ans.
  • Superlatif : Mina Hoor sìn d dìnnschta wo's gìtt.DitschMeine Haare sind die dünnsten die es gibt.FrànzeeschMes cheveux sont les plus fins qui existent.
  • Simple adjectif : Mina Kàtz ìsch scheen.DitschMeine Katez ist schön.FrànzeeschMon chat est beau.
  • Comparatif : Mina Kàtz ìsch scheener às dina.DitschMeine Katze ist schöner als deine.FrànzeeschMon chat est plus beau que le tien.
  • Superlatif : D scheenschta Kàtz ìsch mina.DitschDie schönste Katze ist meine.FrànzeeschLe plus beau chat est le mien.


Simple adjectif Comparatif Superlatif
güetDitschgutFrànzeeschbon besserDitschbesserFrànzeeschmeilleur dr/d/s bescht(a)Ditschder/die/das besteFrànzeeschle/la meilleur(e)
schlachtDitschschlechtFrànzeeschmauvais schlachter oder ärgerDitschschlechterFrànzeeschpire dr/d/s schlachtscht(a) oder ärgscht(a)Ditschder/die/das schlechtesteFrànzeeschle/la pire
kleiDitschkleinFrànzeeschpetit kleinerDitschkleinerFrànzeeschplus petit(e) dr/d/s kleinscht(a)Ditschder/die/das kleinsteFrànzeeschle/la plus petit(e)
großDitschgroßFrànzeeschgrand greeßerDitschgrößerFrànzeeschplus grand(e) dr/d/s greeßscht(a)Ditschder/die/das größteFrànzeeschle/la plus
dìnnDitschdünnFrànzeeschfin dìnnerDitschdünnerFrànzeeschplus fin(e) dr/d/s dìnnscht(a)Ditschder/die/das dünnsteFrànzeeschle/la plus fin(e)
dìckDitschdickFrànzeeschépais(se) dìckerDitschdickerFrànzeeschplus épais(se) dr/d/s dìckscht(a)Ditschder/die/das dicksteFrànzeeschle/la plus épais(se)
kàltDitschkaltFrànzeeschfroid(e) kälterDitschkälterFrànzeeschplus froid(e) dr/d/s kältscht(a)Ditschder/die/das kältesteFrànzeeschle/la plus froid(e)
wàrmDitschwarmFrànzeeschchaud wärmerDitschwärmerFrànzeeschplus chaud(e) dr/d/s wärmscht(a)Ditschder/die/das wärmsteFrànzeeschle/la plus chaud(e)
stàrkDitschstarkFrànzeeschfort(e) stärkerDitschstärkerFrànzeeschplus fort(e) dr/d/s stärkscht(a)Ditschder/die/das stärksteFrànzeeschle/la plus fort(e)
schwàchDitschschwachFrànzeeschfaible schwächerDitschschwächerFrànzeeschplus faible dr/d/s schwächscht(a)Ditschder/die/das schwächsteFrànzeeschle/la plus faible
gschèitDitschklugFrànzeeschintelligent(e) gschèiterDitschklügerFrànzeeschplus intelligent(e) dr/d/s gschèitscht(a)Ditschder/die/das klügsteFrànzeeschle/la plus intelligent(e)
dummDitschdummFrànzeeschbête dìmmerDitschdümmerFrànzeeschplus bête dr/d/s dìmmscht(a)Ditschder/die/das dümmsteFrànzeeschle/la plus bête
heiterDitschheiterFrànzeeschclair(e) heitererDitschheitererFrànzeeschplus clair(e) dr/d/s heiterscht(a)Ditschder/die/das heitersteFrànzeeschle/la plus clair(e)
dunkelDitschdunkelFrànzeeschfoncé(e) dìnklerDitschdunklerFrànzeeschplus foncé(e) dr/d/s dìnkelscht(a)Ditschder/die/das dunkelsteFrànzeeschle/la plus foncé(e)
kurzDitschkurzFrànzeeschcourt(e) kìrzerDitschkürzerFrànzeeschplus court(e) dr/d/s kìrzscht(a)Ditschder/die/das kürzesteFrànzeeschle/la plus court(e)
làngDitschlangFrànzeeschlong(ue) längerDitschlängerFrànzeeschplus long(ue) dr/d/s längscht(a)Ditschder/die/das längsteFrànzeeschle/la plus long(ue)
jungDitschjungFrànzeeschjeune jìngerDitschjüngerFrànzeeschplus jeune dr/d/s jìngscht(a)Ditschder/die/das jüngsteFrànzeeschle/la plus jeune
àltDitschaltFrànzeeschvieux/vieille älterDitschälterFrànzeeschplus vieux/vieille dr/d/s ältscht(a)Ditschder/die/das ältesteFrànzeeschle/la plus vieux/vieille
liabDitschliebFrànzeeschaimable, cher liawerDitschlieberFrànzeeschpréféré(e) dr/d/s liabscht(a)Ditschder/die/das liebsteFrànzeeschle/la préféré(e)
flottDitschtoll, angenehmFrànzeeschformidable, agréable flätterDitschtoller, angenehmerFrànzeeschmieux, plus agréable dr/d/s flättscht(a)Ditschder/die/das tollste, der/die/das angenehmsteFrànzeeschle/la mieux, le/la plus agréable
süüferDitschsauberFrànzeeschprope siifererDitschsaubererFrànzeeschplus propre dr/d/s siiferscht(a)Ditschder/die/das saubersteFrànzeeschle/la plus propre

Préposition[modifier | modifier le wikicode]

Pour un endroit[modifier | modifier le wikicode]

ìnDitschinFrànzeeschdans
zwìschaDitschzwischenFrànzeeschentre
hìnterDitschhinterFrànzeeschderrière
nawaDitschnebenFrànzeeschà côté de
ufDitschaufFrànzeeschsur
vorDitschvorFrànzeeschdevant
unterDitschunterFrànzeeschsous
um (... umma)Ditschum (...herum)Frànzeeschautour de
durDitschdurchFrànzeeschà travers
üssDitschausFrànzeeschhors de
ufDitschnachFrànzeeschà (avec mouvement, vers une ville)
zuDitschinFrànzeeschà (immobile, dans une ville)
zuDitschzuFrànzeeschchez (avec mouvement, vers une personne)
biDitschbeiFrànzeeschchez (immobile, chez une personne)

Pour se situer dans le temps[modifier | modifier le wikicode]

wahrendDitschwährendFrànzeeschpendant
bisDitschbisFrànzeeschjusque
zitterDitschseitFrànzeeschdepuis

Divers[modifier | modifier le wikicode]

mìtDitschmitFrànzeeschavec
ohnaDitschohneFrànzeeschsans
ferDitschfürFrànzeeschpour
gegaDitschgegenFrànzeeschcontre


Adverbe[modifier | modifier le wikicode]

Un adverbe ne change jamais, c’est invariable.
Par exemple :

làngsàmDitschlangsamFrànzeeschlentement
schnallDitschschnellFrànzeeschvite
glichDitschgleichFrànzeeschtout de suite
friahjDitschfrühFrànzeeschtöt
spotDitschspätFrànzeeschtard
jetztDitschjetztFrànzeeschmaintenant
sallamolsDitschdamalsFrànzeeschà l'époque
friahjerDitschfrüherFrànzeeschautrefois
ìmmerDitschimmerFrànzeeschtoujours
niaDitschnieFrànzeeschjamais
niamolsDitschniemalsFrànzeeschjamais
sowisoDitschsowiesoFrànzeeschdans tous les cas
unbedìngtDitschunbedingtFrànzeeschabsolument
wohrschinsDitschwahrscheinlichFrànzeeschprobablement
leiderDitschleiderFrànzeeschmalheureusement
doDitschhierFrànzeeschici
därtDitschdortFrànzeesch

Adverbes qui viennent d'un adjectif[modifier | modifier le wikicode]

scheenDitschschönFrànzeeschjoliment
wiaschtDitschhässlichFrànzeeschvilainement, pas bien
fiinDitschfeinFrànzeeschavec finesse
grobbDitschgrobFrànzeeschgrossièrement
lüttDitschlautFrànzeeschfort
arnschtDitschernstFrànzeeschsérieusement
frìndligDitschfreundlichFrànzeeschamicalement
riahwigDitschruhigFrànzeeschtranquillement
ummasunschtDitschumsonstFrànzeeschgratuitement

Adverbes qui viennent d'une préposition[modifier | modifier le wikicode]

derbiiDitschdabeiFrànzeeschavec
derdurDitschdadurchFrànzeeschà travers
derferDitschdafürFrànzeeschpour (dans le sens : favorablement)
dergegaDitschdagegenFrànzeeschcontre (dans le sens : défavorablement)
derwìederDitschdagegenFrànzeeschcontre (dans le sens : défavorablement)

"derwìeder" se retrouve principalement dans l’expression : „'s ìsch derfer un derwìeder“Frànzeesch"il y a du pour et du contre"

dernawaDitschdanebenFrànzeeschà côté
dernohDitschdanachFrànzeeschensuite
dervuDitschdavonFrànzeeschde là ou en (idée de prendre, prélever)
derwilschtDitschdaweilFrànzeeschpendant ce temps
derzüeDitschdazuFrànzeeschen plus
derzwìschaDitschdazwischenFrànzeeschentre
drààDitschdaranFrànzeeschdessus (dans le sens : accroché dessus)
dheimDitschdaheim, zu HauseFrànzeeschau domicile, à la maison
dràbDitschdavon (von oben)Frànzeeschde là (idée d'enlever du dessus)
drìwerDitschdarüberFrànzeeschpar-dessus
driiDitschdareinFrànzeeschdedans (avec mouvement pour entrer)
drufDitschdaraufFrànzeeschdessus
drumDitschdarumFrànzeeschautour

Aussi dans l’expression : „'s ìsch mìr drum“Frànzeesch"ça m'intéresse, j’ai envie de ça"

drunterDitschdarunterFrànzeeschdessous
drüssDitschdarausFrànzeeschdehors (avec mouvement pour sortir)


dìnnDitschdarinFrànzeeschdedans (immobile)
dussDitschdraußenFrànzeeschdehors (immobile)
duraDitschdadurchFrànzeeschà travers
drum ummaDitschdrumherumFrànzeeschtout autour
dowaDitschobenFrànzeeschen-haut
duntaDitschuntenFrànzeeschen-bas
uffaDitschhinaufFrànzeeschvers le haut
àwaDitschherabFrànzeeschvers le bas

Adverbes construits avec "wiis"[modifier | modifier le wikicode]

normàlerwiisDitschnormalerweiseFrànzeeschnormalement
teilwiisDitschteilweiseFrànzeeschpartiellement
güeterwiisDitschglücklicherweiseFrànzeeschheureusement
dummerwiisDitschdummerweiseFrànzeeschbêtement
bleederwiisDitschblöderweiseFrànzeeschbêtement
komischerwiisDitschkomischerweiseFrànzeeschétrangement
meegligerwiisDitschmöglicherweiseFrànzeesch~de façon plausible
momantawiisDitschabundzu/manchmalFrànzeeschpar moments
üssnàhmswiisDitschausnahmsweiseFrànzeeschexceptionnellement

Adverbes construits avec "ig"[modifier | modifier le wikicode]

züefalligDitschzufällichFrànzeeschpar hasard
vìehmaßigDitschsehr starkFrànzeeschterriblement
regelmaßigDitschregelmäßigFrànzeeschrégulièrement
schreckligDitschschrecklichFrànzeescheffroyablement
gweehnligDitschgewöhnlichFrànzeeschhabituellement
andligDitschendlichFrànzeeschenfin
schliaßligDitschschließlichFrànzeeschfinalement
eigligDitscheigentlichFrànzeeschen fait
hàuiptsachligDitschhauptsächlichFrànzeeschprincipalement
wìrkligDitschwirklichFrànzeeschvraiment
zìmligDitschziemlichFrànzeeschassez


Comparatif et superlatif[modifier | modifier le wikicode]

Comme les adjectifs, les adverbes peuvent encore avoir d'autres formes : comparatif et superlatif.


  • Simple adverbe : As ragent vìel.DitschEs regnet viel.FrànzeeschIl pleut beaucoup.
  • Comparatif : As ragent mehr às gescht.DitschEs regnet mehr als gestern.FrànzeeschIl pleut plus qu'hier.
  • Superlatif : Morn sott's àm meischta ragna.DitschMorgen sollte es am meistens regnen.FrànzeeschDemain, il devrait pleuvoir le plus.
  • Simple adverbe : Ìch müeß làng uf dr Autobüs wàrta.DitschIch muß lange aud den Bus warten.FrànzeeschJe dois attendre longtemps l'autobus.
  • Comparatif : Ìch wàrt länger uf dr Autobüs às uf dr Zug.DitschIch warte länger auf den Autobus als auf den Zug.FrànzeeschJ'attends plus longtemps l'autobus que le train.
  • Superlatif : Àm längschta wàrtet ma z'Colmer.DitschAm längsten wartet man in Colmar.FrànzeeschOn attend le plus longtemps à Colmar.


Simple adverbe Comparatif Superlatif
güetDitschgutFrànzeeschbien besserDitschbesserFrànzeeschmieux àm beschtaDitscham bestenFrànzeeschau mieux
schlachtDitschschlechtFrànzeeschmal schlachter oder ärgerDitschschlechterFrànzeeschpire àm schlachtschta oder ärgschtaDitscham schlechtestenFrànzeeschau pire
wenigDitschwenigFrànzeeschpeu wenigerDitschwenigerFrànzeeschmoins àm wenigschtaDitscham wenigstenFrànzeeschau minimum
vìelDitschvielFrànzeeschbeaucoup mehrDitschmehrFrànzeeschplus àm meischtaDitscham meistenFrànzeescham meisten
kurzDitschkurzFrànzeeschbrièvement kìrzerDitschkürzerFrànzeeschplus brièvement àm kìrzschtaDitscham kürzestenFrànzeeschau plus bref
làngDitschlangFrànzeeschlongtemps längerDitschlangerFrànzeeschplus longtemps àm längschtaDitscham längstenFrànzeeschau plus long
spotDitschspätFrànzeeschtard speeterDitschspäterFrànzeeschplus tard àm speetschtaDitscham spätestenFrànzeeschau plus tard

Genre[modifier | modifier le wikicode]

En alsacien, comme en allemand, il y a 3 genres.

Masculin[modifier | modifier le wikicode]

dr Mànn

dr MànnDitschder MannFrànzeeschl'homme
dr HundDitschder HundFrànzeeschle chien
dr KnochaDitschder KnochenFrànzeeschl'os
dr KorbDitschder KorbFrànzeeschla corbeille
dr WàgaDitschder WagenFrànzeeschla voiture
dr WiiDitschder WeinFrànzeeschle vin
dr RagaDitschder RegenFrànzeeschla pluie
dr BàchDitschder BachFrànzeeschle ruisseau
dr MondDitschder MondFrànzeeschla lune
dr ButterDitschdie ButterFrànzeeschle beurre
dr GarageDitschdie GarageFrànzeeschle garage
dr WurschtDitschdie WurstFrànzeeschla saucisse

Féminin[modifier | modifier le wikicode]

d Fràui

d FràuiDitschdie FrauFrànzeeschla femme
d KàtzDitschdie KatzeFrànzeeschle chat
d MìlchDitschdie MilchFrànzeeschle lait
d SuppaDitschdie SuppeFrànzeeschla soupe
d KìschtaDitschdie KisteFrànzeeschla caisse
d BlüemaDitschdie BlumeFrànzeeschla fleur
d SchüelDitschdie SchuleFrànzeeschl'école
d NàchtDitschdie NachtFrànzeeschla nuit
d SunnaDitschdie SonneFrànzeeschle soleil
d ZittDitschdie ZeitFrànzeeschle temps
d SchattaDitschder SchattenFrànzeeschl'ombre

Neutre[modifier | modifier le wikicode]

s Kìnd

s KìndDitschdas KindFrànzeeschl'enfant
s KìnggalaDitschdas KaninchenFrànzeeschle lapin
s GalriawlaDitschdie MöhreFrànzeeschla carotte
s LochDitschdas LochFrànzeeschle trou
s HüssDitschdas HausFrànzeeschla maison
s DàchDitschdas DachFrànzeeschle toit
s FaschtDitschdas FestFrànzeeschla fête
s WàsserDitschdas WasserFrànzeeschl'eau
s BiarDitschdas BierFrànzeeschla bière
s WatterDitschdas WetterFrànzeeschle temps

Nombre[modifier | modifier le wikicode]

d Litt
  • Singulier
  • Pluriel


Dans le pluriel, tous les genres s'expriment avec le même article.
dr, d et s deviennent d

Exemples
Singulier Pluriel Ce qui change dans le mot
dr KüechaDitschder KuchenFrànzeeschle gâteau d KüechaDitschdie KuchenFrànzeeschles gâteaux rien
s MasserDitschdas MesserFrànzeeschle couteau d MasserDitschdie MesserFrànzeeschles couteaux
dr SchüehDitschder SchuhFrànzeeschla chaussure d SchüehDitschdie SchuheFrànzeeschles chaussures
dr BesüecherDitschder BesucherFrànzeeschle visiteur d BesüecherDitschdie BesucherFrànzeeschles visiteurs
dr BüürDitschder BauerFrànzeeschle paysan d BüüraDitschdie BauernFrànzeeschles paysans + „a“ à la fin
d FràuiDitschdie FrauFrànzeeschla femme d FràuiaDitschdie FrauenFrànzeeschles femmes
d KàtzDitschdie KatzeFrànzeeschle chat d KàtzaDitschdie KatzenFrànzeeschles chats
s KìndDitschdas KindFrànzeeschl'enfant d KìnderDitschdie KinderFrànzeeschles enfants + „er“ à la fin
s FaschtDitschdas FestFrànzeeschla fête d FaschterDitschdie FesteFrànzeeschles fêtes
dr WàgaDitschder WagenFrànzeeschla voiture d WagaDitschdie WagenFrànzeeschles voitures à“ → „a“ au milieu
dr BàuimDitschder BaumFrànzeeschl'arbre d BaimDitschdie BäumeFrànzeeschles arbres àui“ → „ai“ au milieu
dr NàschtDitschder AstFrànzeeschla branche d NäschtDitschdie ÄsteFrànzeeschles branches à“ → „ä“ au milieu
dr NàgelDitschder WagenFrànzeeschla voiture d NeegelDitschdie WagenFrànzeeschles voitures à“ → „ee“ au milieu
d SauiDitschdie SauFrànzeeschle cochon d SäiDitschdie SäueFrànzeeschles cochons au“ → „ä“ au milieu
dr KopfDitschder KopfFrànzeeschla tête d KäpfDitschdie KöpfeFrànzeeschles têtes o“ → „ä“ au milieu
d TochterDitschdie TochterFrànzeeschla fille d TächterDitschdie TöchterFrànzeeschles filles
dr VogelDitschder VogelFrànzeeschl'oiseau d VeegelDitschdie VögelFrànzeeschles oiseaux o“ → „ee“ au milieu
dr TonDitschder TonFrànzeeschle ton d TeenDitschdie TöneFrànzeeschles tons
dr WurschtDitschdie WurstFrànzeeschla saucisse d WìrschtDitschdie WürsteFrànzeeschles saucisses u“ → „ì“ au milieu
d BruschtDitschdie BrustFrànzeeschla poitrine ou le sein d BrìschtDitschdie BrüsteFrànzeeschles poitrines ou les seins
dr SuhnDitschder SohnFrànzeeschle fils d SeehnDitschdie SöhneFrànzeeschles fils u“ → „ee“ au milieu
d MüüsDitschdie MausFrànzeeschla souris d MiisDitschdie MäuseFrànzeeschles souris üü“ → „ii“ au milieu
dr BüüchDitschder BauchFrànzeeschle ventre d BiichDitschdie BäucheFrànzeeschles ventres
d KüehDitschdie KuhFrànzeeschla vache d KiahDitschdie KüheFrànzeeschles vaches üe“ → „ia“ au milieu
dr BrüederDitschder BruderFrànzeeschle frère d BriaderDitschdie BrüderFrànzeeschles frères
dr HüetDitschder HutFrànzeeschle chapeau d HiatDitschdie HüteFrànzeeschles chapeaux
d FàrbDitschdie FarbeFrànzeeschla couleur d FàrwaDitschdie FarbenFrànzeeschles couleurs b“ → „w“ avant la fin
+ „a“ à la find
dr MànnDitschder MannFrànzeeschl'homme d MannerDitschdie MännerFrànzeeschles hommes à“ → „a“ ìn dr Mìttla
+ „er“ à la fin
dr ÀppàràtDitschder ApparatFrànzeeschl'appareil d ÀppàraterDitschdie ApparateFrànzeeschles appareils à“ → „a“ au milieu
+ „er“ à la fin
s DorfDitschdas DorfFrànzeeschle village d DärferDitschdie DörferFrànzeeschles villages o“ → „ä“ au milieu
+ „er“ à la fin
s LochDitschdas LochFrànzeeschle trou d LächerDitschdie LöcherFrànzeeschles trous
s HüssDitschdas HausFrànzeeschla maison d HiiserDitschdie HäuserFrànzeeschles maisons ü“ → „ii“ au milieu
+ „er“ àm And
s BüechDitschdas BuchFrànzeeschle livre d BiacherDitschdie BücherFrànzeeschles livres üe“ → „ia“ au milieu
+ „er“ à la fin
s HüehnDitschdas HuhnFrànzeeschla poule d HiahnerDitschdie HühnerFrànzeeschles poules
s GràbDitschdas GrabFrànzeeschla tombe d GreewerDitschdie GräberFrànzeeschles tombes à“ → „ee“ au milieu
b“ → „w“ avant la fin
+ „er“ à la fin
(n'existe pas au singulier) d LittDitschdie LeuteFrànzeeschles gens
(n'existe pas au singulier) d FeriaDitschdie FerienFrànzeeschles vacances

Cas[modifier | modifier le wikicode]

Nominatif[modifier | modifier le wikicode]

  • Pour un sujet ou un attribut.
Dr Mànn kummt.DitschDer Mann kommt.FrànzeeschL'homme vient.
Wer kummt? Dr Mann.DitschWer kommt? Der Mann.FrànzeeschQui vient ? L'homme.


Accusatif[modifier | modifier le wikicode]

  • Pour un complément d'objet direct.
  • Après certains verbes (la plupart), toujours (par exemple : brüücha, froga - comme en allemand)
  • Après certaines prépositions, toujours : dur, fer, gega, ohna, um
  • Après certains verbes et prépositions, toujours (par exemple : wàrta uf, danka àn ...)
  • Après certains verbes et prépositions montrant un mouvement, un déplacement (par exemple : geh ìn ..., blìtza uf ..., schlupfa unter ..., ghèia ìn ...)


Ìch seh dr Mànn.DitschIch sehe den Mann.FrànzeeschJe vois l'homme.
Ìch làuif dur dr Wàld.DitschIch gehe durch den Wald.FrànzeeschJe marche à travers la forêt.
Ìch wàrt uf dr Mànn.DitschIch warte auf den Mann.FrànzeeschJ'attends l'homme.
Ìch gàng ìn dr Wàld.DitschIch gehe in den Wald.FrànzeeschJe vais dans la forêt.


Datif[modifier | modifier le wikicode]

  • Pour un complément d'objet indirect.
  • Après certains verbes, toujours (par exemple : halfa, folga - comme en allemand)
  • Après certaines prépositions, toujours : üss, bi, mìt, noh, zitter, vu, zu
  • Après certains verbes et prépositions, toujours (par exemple : schàffa àn ... (ema Wark, par exemple))
  • Après certains verbes et prépositions montrant une localisation (par exemple : bliiwa ìn ..., schloofa uf ..., versteckt sìì unter ..., lànda uf ...)


Ìch gìbb's ìm Mànn.DitschIch gebe es dem Mann.FrànzeeschJe le donne à l'homme.
Dr Hund folgt ìn sim Meischter.DitschDer Hund folgt seinem Meister/Der Hund gehorcht seinem Herrchen/FrauchenFrànzeeschLe chien obéit à son maître.
Ìch kumm mìt em Mànn.DitschIch komme mit dem Mann.FrànzeeschJe viens avec l'homme.
Ìch schàff àm Wàga.DitschIch arbeite am Wagen.FrànzeeschJe travaille à la voiture.
Ìch blibb ìm Wàga.DitschIch bleibe im Wagen.FrànzeeschJe reste dans la voiture.


pas de Génitif[modifier | modifier le wikicode]

En alsacien, comme en alémanique, il n'y a pas de génitif. À la place du génitif, on emploie le datif.

  • L'appartenance s'exprime avec la préposition vu ou, pour une personne, avec la préposition ìn devant et un adjectif possessif.
dr Korb vum HundDitschder Korb des HundsFrànzeeschla corbeille du chien
dr Ààfàng vum DorfDitschder Anfang des DorfsFrànzeeschle début du village
ìm Suhn si WàgaDitschdes Sohns WagenFrànzeeschla voiture du fils
ìm Kìnd sina KàtzDitschdes Kinds KatzeFrànzeeschle chat de l'enfant
  • Certaines préposition, qui en allemand sont suivies du génitif, fonctionnent en alsacien / alémanique avec le datif : trotz, waga, wahrend
  • Exceptionnellement, on trouve quand même le génitif dans certains cas particuliers :
um Hìmmels WìllaDitschum Himmels WillenFrànzeeschpour l'amour du ciel
ìn Gottes NàmmaDitschin Gottes NamenFrànzeeschau nom de Dieu
ZìnseszìnsDitschZinseszinsFrànzeeschintérêts composés

Verbe[modifier | modifier le wikicode]

  • Infinitif: la forme la plus simple du verbe, sans conjugaison, telle qu'elle figure dans les dictionnaires.
  • Participe passé: avec l'auxiliaire sìì ou hàà, le participe passé est la forme avec laquelle on construit le passé composé (le temps du passé).
Exemples, et ce qui change dans le mot
Infinitif Participe passé au début au milieu à la fin
sììDitschseinFrànzeeschêtre gsììDitschgewesenFrànzeeschété g
hààDitschhabenFrànzeeschavoir ghààDitschgehabtFrànzeescheu g
waraDitschwerdenFrànzeeschdevenir worraDitschgewordenFrànzeeschdevenu ar → orr
därfaDitschdürfenFrànzeeschavoir le droit därfaDitschgedurftFrànzeescheu le droit
kännaDitschkönnenFrànzeeschpouvoir kännaDitschgekonntFrànzeeschpu
meegaDitschmögenFrànzeeschapprécier meegaDitschgemochtFrànzeeschapprécié
müeßaDitschmüssenFrànzeeschdevoir müeßaDitschgemusstFrànzeesch
wällaDitschwollenFrànzeeschvouloir wällaDitschgewolltFrànzeeschvoulu
bàdaDitschbadenFrànzeeschbaigner bàdaDitschgebadetFrànzeeschbaigné
bissaDitschbeißenFrànzeeschmordre bìssaDitschgebissenFrànzeeschmordu i → ì
bliiwaDitschbleibenFrànzeeschrester blìewaDitschgebliebenFrànzeeschresté ii → ìe
blìtzaDitschspringenFrànzeeschsauter blìtztDitschgesprungenFrànzeeschsauté a → t
brennaDitschbrennenFrànzeeschbrûler brenntDitschgebranntFrànzeeschbrûlé a → t
brìngaDitschbringenFrànzeeschapporter brochtDitschgebrachtFrànzeeschapporté ìng → och a → t
druckaDitschdrückenFrànzeeschpresser drucktDitschgedrücktFrànzeeschpressé a → t
dummelaDitscheilenFrànzeeschdépécher dummeltDitschgeeiltFrànzeeschdépéché a → t
dunneraDitschdonnernFrànzeeschtonner dunnertDitschgedonnertFrànzeeschtonné a → t
expliziaraDitscherklärenFrànzeeschexpliquer expliziartDitscherklärtFrànzeeschexpliqué a → t
gehDitschgehenFrànzeeschaller gàngaDitschgegangenFrànzeeschallé eh → àng a
gfàllaDitschgefallenFrànzeeschplaire gfàllaDitschgefallenFrànzeeschplu
ghèiaDitschfallenFrànzeeschtomber ghèitDitschgefallenFrànzeeschtombé a → t
gniaßaDitschgenießenFrànzeeschsavourer gnossaDitschgenossenFrànzeeschsavouré iaß → oss
kàuifaDitschkaufenFrànzeeschacheter kàuiftDitschgekauftFrànzeeschacheté a → t
kochaDitschkochenFrànzeeschcuire kochtDitschgekochtFrànzeeschcuit a → t
kummaDitschkommenFrànzeeschvenir kummaDitschgekommenFrànzeeschvenu
operiaraDitschoperierenFrànzeeschopérer operiartDitschoperiertFrànzeeschopéré a → t
plogaDitschplagenFrànzeeschtourmenter plogtDitschgeplagtFrànzeeschtourmenté a → t
quaalaDitschquälenFrànzeeschtorturer quaaltDitschgequältFrànzeeschtorturé a → t
tràgaDitschtragenFrànzeeschporter trajtDitschgetragenFrànzeeschporté àg → aj a → t
tràuimaDitschtraumenFrànzeeschrêver tràuimtDitschgetraumtFrànzeeschrêvé a → t
trìnkaDitschtrinkenFrànzeeschboire trunkaDitschgetrunkenFrànzeeschbu ì → u
turnaDitschturnenFrànzeeschfaire de la gymnastique turntDitschgeturntFrànzeeschfaire de la gymnastique a → t
vergassaDitschvergessenFrànzeeschoublier vergassaDitschvergessenFrànzeeschoublié
verrotaDitschverratenFrànzeeschtrahir verrotaDitschverratenFrànzeeschtrahi
zàhlaDitschzahlenFrànzeeschpayer zàhltDitschgezahltFrànzeeschpayé a → t
zìttraDitschzitternFrànzeeschtrembler zìttertDitschgezittertFrànzeeschtremblé tr → ter a → t
arntaDitscherntenFrànzeeschrécolter garntDitschgeerntetFrànzeeschrécolté g a → t
assaDitschessenFrànzeeschmanger gassaDitschgegessenFrànzeeschmangé g
(sich) eigenaFrànzeeschs'accorder (sìch) geigentFrànzeeschaccordé g a → t
eitraDitscheiternFrànzeeschinfecter geitertDitschgeeitertFrànzeeschinfecté g a → t
erwaDitscherbenFrànzeeschhériter gerbtDitschgeerbtFrànzeeschhérité g w → b a → t
fàhraDitschfahrenFrànzeeschconduire gfàhraDitschgefahrenFrànzeeschconduit g
fìschaDitschfischenFrànzeeschpêcher gfìschtDitschgefischtFrànzeeschpêché g a → t
fliagaDitschfliegenFrànzeeschvoler gflogaDitschgeflogenFrànzeeschvolé g ia → o
halfaDitschhelfenFrànzeeschaider ghulfaDitschgeholfenFrànzeeschaidé g a → u
hirotaDitschheiratenFrànzeeschépouser ghirotaDitschgeheiratetFrànzeeschépousé g
iawaDitschübenFrànzeeschs'exercer giabtDitschgeübtFrànzeeschs' ... exercé g w → b a → t
ìwlaFrànzeeschempirer gìweltFrànzeeschempiré g wl → wel a → t
joomraDitschjammernFrànzeeschse lamenter gjoomertDitschgejammertFrànzeeschs'être lamenté g mr → mer a → t
juwlaDitschjubelnFrànzeeschjubiler gjuweltDitschgejubeltFrànzeeschjubilé g wl → wel a → t
làuifaDitschlaufenFrànzeeschcourir gloffaDitschgelaufenFrànzeeschcouru g àuif → off
lawaDitschlegenFrànzeeschvivre glabtDitschgelebtFrànzeeschvécu g w → b a → t
liagaDitschlügenFrànzeeschmentir glogaDitschgelogenFrànzeeschmenti g ia → o
losaDitschlosenFrànzeeschécouter glostDitschgelostFrànzeeschécouté g a → t
màchaDitschmachenFrànzeeschfaire gmàchtDitschgemachtFrànzeeschfait g a → t
meinaDitschmeinenFrànzeeschcroire gmeintDitschgemeintFrànzeeschcru g a → t
nahjaDitschnähenFrànzeeschcoudre gnahjtDitschgenähtFrànzeeschcousu g a → t
opfraDitschgeopfertFrànzeeschfaire une offrande gopfertDitschgeopfertFrànzeeschfait une offrande g a → t
redaDitschredenFrànzeeschparler gredtDitschgeredetFrànzeeschparlé g a → t
rennaDitschrennenFrànzeeschcourir grenntDitschgeranntFrànzeeschcouru g a → t
rutschaDitschrutschenFrànzeeschglisser grutschtDitschgerutschtFrànzeeschglissé g a → t
sàgaDitschsagenFrànzeeschdire gsajtDitschgesagtFrànzeeschdit g àg → aj a → t
sahDitschsehenFrànzeeschvoir gsahDitschgesehenFrànzeeschvu g
sprìngaDitschspringenFrànzeeschsauter gsprungaDitschgesprungenFrànzeeschsauté g ì → u
süffaDitschsaufenFrànzeeschboire (péjoratif ou animaux) gsoffaDitschgesoffenFrànzeeschbu (péjoratif ou animaux) g ü → o
wàndlaDitschumziehenFrànzeeschdéménager gwàndeltDitschumgezogenFrànzeeschdéménagé g dl → del a → t
wìssaDitschwissenFrànzeeschsavoir gwìsstDitschgewusstFrànzeeschsu g a → t

La règle, à Mulhouse, est souvent "le plus simple, le mieux". Le participe passé en est apparemment un bon exemple.

Il y a principalement deux possibilités :

  • Si on peut simplement ajouter un "g" au début du verbe, alors le participe passé commence avec un "g".
  • Si le verbe précédé d'un "g" n’est pas facile à prononcer, alors le participe passé commence comme le verbe. (A Mulhouse on ne dit pas "ge" au début du participe passé.)


Autres possibilités :

  • àmüsiart, expliziart, explodiart, flàttiart, funktionniart, normàlisiart, operiart... sont des exceptions. Les verbes qui finissent en "iara" et qui sont d'origine étrangère ne ne font pas précéder d'un "g". Mais là il y a encore des exceptions dans l'exception : schàngschiara → gschàngschiart.
  • Les verbes avec une particule séparable suivent une règle spécifique.


Au cas où le verbe a une particule séparable, alors cette particule s'ajoute simplement au début du participe passé.

  • gaaDitschgebenFrànzeeschdonnerParticipe passé : gaaDitschgegebenFrànzeeschdonné
  • ààgaaDitschangebenFrànzeeschindiquer
ar gìtt ààDitscher gibt anFrànzeeschil indiquePassé composé : ar hàt ààgaaDitscher hat angegebenFrànzeeschil a indiqué
  • igaaDitscheingebenFrànzeeschdonner, entrer
ar gìtt iDitscher gibt einFrànzeeschil donne, il entrePassé composé : ar hàt igaaDitscher hat eingegebenFrànzeeschil a donné, entré
  • üssgaaDitschausgebenFrànzeeschdépenser
ar gìtt üssDitscher gibt ausFrànzeeschil dépensePassé composé : ar hàt üssgaaDitscher hat ausgegebenFrànzeeschil a dépensé


  • màchaDitschmachenFrànzeeschfaireParticipe passé : gmàchtDitschgemachtFrànzeeschfait
  • ààmàchaDitschanmachenFrànzeeschallumer
ar màcht ààDitscher macht anFrànzeeschil allumePassé composé : ar hàt ààgmàchtDitscher hat angemachtFrànzeeschil a allumé
  • imàchaDitscheinmachen???Frànzeeschmettre en conserves
ar màcht iFrànzeeschil met en conservesPassé composé : ar hàt igmàchtFrànzeeschil a mis en conserves
  • üssmàchaDitschausmachenFrànzeeschorganiser
ar màcht üssDitscher macht ausFrànzeeschil organisePassé composé : ar hàt üssgmàchtDitscher hat ausgemachtFrànzeeschil a organisé


  • schriiwaDitschschreibenFrànzeeschécrireParticipe passé : gschrìewaDitschgeschriebenFrànzeeschécrit
  • ààschriiwaDitschanschreibenFrànzeeschinscrire (de manière publique)
ar schribt ààDitscher schreibt anFrànzeeschil inscrit (de manière publique)Passé composé : ar hàt ààgschrìewaDitscher hat angeschriebenFrànzeeschil a inscrit (de manière publique)
  • ischriiwaDitscheinschreibenFrànzeeschinscrire (au sens bureaucratique)
ar schribt iDitscher schreibt einFrànzeeschil inscrit (au sens bureaucratique)Passé composé : ar hàt igschrìewaDitscher hat eingeschriebenFrànzeeschil a inscrit (au sens bureaucratique)
  • üssschriiwaDitschauschreibenFrànzeeschécrire en entier
ar schribt üssDitscher schreibt ausFrànzeeschil écrit en entierPassé composé : ar hàt üssgschrìewaDitscher hat ausgeschriebenFrànzeeschil a écrit en entier


Dans le cas d'une particule inséparable, on n'ajoute pas de "g".

  • ar erleestDitscher erlöstFrànzeeschil délivrePassé composé : ar hàt erleestDitscher hat erlöstFrànzeeschil a délivré
  • ar ersetztDitscher ersetztFrànzeeschil remplacePassé composé : ar hàt ersetztDitscher hat ersetztFrànzeeschil a remplacé
  • ar entscheidetDitscher entscheidetFrànzeeschil décidePassé composé : ar hàt entscheidaDitscher hat entschiedenFrànzeeschil a décidé
  • ar ìwerholtDitscher überholtFrànzeeschil dépassePassé composé : ar hàt ìwerholtDitscher hat überholtFrànzeeschil a dépassé
  • ar ìwersetztDitscher übersetztFrànzeeschil traduitPassé composé : ar hàt ìwersetztDitscher hat übersetztFrànzeeschil a traduit
  • ar ìwertriibtDitscher übertreibtFrànzeeschil exagèrePassé composé : ar hàt ìwertrìewaDitscher hat übertriebenFrànzeeschil a exagéré
  • ar unterschribtDitscher unterschreibtFrànzeeschil signePerfekt: ar hàt unterschrìewaDitscher hat unterschriebenFrànzeeschil a signé
  • ar unterstìtztDitscher unterstütztFrànzeeschil soutientPerfekt: ar hàt unterstìtztDitscher hat unterstütztFrànzeeschil a soutenu
  • ar urteiltDitscher urteiltFrànzeeschil jugePassé composé : ar hàt urteiltDitscher hat urteiltFrànzeeschil a jugé
  • ar verlàuiftDitscher schmelztFrànzeeschil fondPassé composé : ar ìsch verloffaDitscher hat geschmolzenFrànzeeschil a fondu

Dans ces cas, on n'ajoute pas de g, même pas au début des participes passés où la première lettre fait qu'on ajouterait normalement un "g" devant (par exemple "e" ou "i", comme dans "ersetzt" ou "ìwersetzt").


Le "gh" se prononce "k" ou "kh". (Et de toute façon, l'alsacien marque peu la différence entre les consonnes douces et dures, comme b - p, d - t, g - k; par contre, on marque mieux la différence entre r - ch et w - v ou f.)

  • gheeraDitschgehörenFrànzeeschappartenir (IPA /ˈkheːʁa/)
ghèiaDitschfallenFrànzeeschtomber (IPA /ˈkɛɪ̯a/)
  • gheißaDitschgeheißenFrànzeeschappelé (IPA /ˈkhaɪ̯sa/)
ghirotaDitschgeheiratenFrànzeeschmarié (IPA /ˈkhiʁo:ta/)
gholtDitschgeholtFrànzeeschcherché, récupéré (IPA /ˈkho:lt/)


Auxiliaires[modifier | modifier le wikicode]

sììDitschseinFrànzeeschêtre
hààDitschhabenFrànzeeschavoir
waraDitschwerdenFrànzeeschdevenir
düeDitschtunFrànzeeschfaire


Verbes modaux[modifier | modifier le wikicode]

därfaDitschdürfenFrànzeeschavoir le droit
kännaDitschkönnenFrànzeeschpouvoir
meegaDitschmögenFrànzeeschapprécier
müeßaDitschmüssenFrànzeeschdevoir
sollaDitschsollenFrànzeeschdevoir
wällaDitschwollenFrànzeeschvouloir

Redondance[modifier | modifier le wikicode]

La redondance est un phénomène typiquement alémanique, ça se produit quand certains verbes particuliers (geh un kumma) introduisent un deuxième verbe.

Les verbes geh et kumma ont une forme courte : ge et ku, qui doit être dite en plus devant un deuxième verbe.


ìch gàng ge fìschaDitschich gehe fischenFrànzeeschje vais pêcher

ìch kumm ku lüegaDitschich komme zum anschauenFrànzeeschje viens voir

Sans la redondance, la phrase serait complètement fausse : ìch gàng fìscha, ìch kumm lüega

Temps[modifier | modifier le wikicode]

Mode indicatif[modifier | modifier le wikicode]

Présent[modifier | modifier le wikicode]

Le présent est le temps qui décrit ce qui se passe maintenant.

ìch glàuibDitschich glaubeFrànzeeschje crois Anglisch I believe
ìch kochDitschich kocheFrànzeeschje cuisine Anglisch I cook
ìch gàngDitschich geheFrànzeeschje vais Anglisch I go
ìch bì doDitschich bin daFrànzeeschje suis là Anglisch I am here (maintenant, aujourd'hui, cette année...)

Présent, forme continue[modifier | modifier le wikicode]

La forme continue est un présent qui se construit avec l'auxiliaire düe et avec l'infinitif du verbe.
Ca ne marche pas forcément avec tous les verbes, le sens doit convenir (ìch düe heißa, ìch düe wìssa).

ìch düe kochaDitschich kocheFrànzeeschje suis en train de cuisiner Anglisch I am cooking
ìch düe wàrtaDitschich warteFrànzeeschje suis en train d'attendre Anglisch I am waiting
ìch düe losaDitschich loseFrànzeeschje suis en train d'écouter Anglisch I am listening (maintenant, à cet instant précis...)

Passé[modifier | modifier le wikicode]

En alsacien et en alémanique, il n'existe pas de prétérit (ou passé simple) : ìch war

Le passé s'exprime par le passé composé.

Passé composé[modifier | modifier le wikicode]

Le passé composé est le temps du passé.
Il se construit avec un auxiliaire (sìì ou hàà) et avec le participe passé du verbe.

ìch bì gsììDitschich bin gewesenFrànzeeschj'ai été Anglisch I have been
ìch hà kochtDitschich habe gekochtFrànzeeschj'ai cuisiné Anglisch I have cooked (hier, l'année dernière...)


Futur I[modifier | modifier le wikicode]

Le futur I (futur simple) se construit avec l'auxiliaire wara et l'infinitif du verbe.

ìch wìrr kochaDitschich werde kochenFrànzeeschje cuisinerai Anglisch I will cook


En français, on utilise ce futur pour décrire une action à venir.
En alsacien, ce genre d'action à venir peut généralement être décrite par le présent.

Ìch koch Sürkrütt, morn.DitschIch werde morgen Sauerkraut kochen.FrànzeeschJe cuisinerai de la choucroute, demain.


En alsacien, ce futur I signifie plutôt une possibilité, ou un espoir.

Ar wìrd wohrschins kumma.DitschEr wird wahrscheinlich kommen.FrànzeeschIl va probablement venir.
Ar wìrd kumma, hoffentlig!DitschEr wird hoffentlich kommen!FrànzeeschIl va venir, j’espère !

Passé dans le passé[modifier | modifier le wikicode]

Il y a un temps décrit une action (1) qui était terminée, à un moment (2) dans le passé.

Autrement dit, l'action du passé (1) était encore avant le moment (2), et ce moment (2) appartient lui-même déjà au passé. Ce moment (2) n'a d'ailleurs pas forcément besoin d’être exprimé.

  • Ìch hà àbgnumma ghàà (1), vor sechs Monet (2).
DitschIch hatte abgenommen, vor sechs Monaten.FrànzeeschJ'avais maigri, il y a six mois.
  • Sa sìn ààkumma gsìì (1), gescht àn dara Zitt (2).
DitschSie waren angekommen, gestern an dieser Zeit.FrànzeeschIls étaient arrivés, hier à la même heure.
  • Ar hàt ebbis gfunda ghàà (1).
DitschEr hatte etwas gefunden.FrànzeeschIl avait trouvé quelque chose.


Comparaison avec d'autres langues

ìch hà's gmàcht ghààDitschich hatte es gemachtFrànzeeschje l'avais fait Anglisch I had done it

En français, ça correspond au plus-que-parfait et en allemand au Plusquamperfekt. En alsacien, même si le sens est le même, la construction se fait un peu différemment : ça correspond au passé surcomposé, dont l'usage s'est raréfié, hormis dans certaines régions.

  • ìch hà's gmàcht ghààDitschich habe es gemacht gehabtFrànzeeschje l'ai eu fait

Futur II (Passé dans le futur)[modifier | modifier le wikicode]

Le futur II (futur antérieur) décrit une action (1) qui est terminée, à un moment (2) dans le futur.

Autrement dit, l'action du passé (1) est avant le moment (2), et ce moment (2) est encore à venir.

Mais, comme avec le futur I, l'action (1) est ici plus à considérer comme une possibilité, plutôt que quelque chose qui va vraiment se réaliser dans le futur.

  • Ìch wìrr àbgnumma hàà (1), ìn sechs Monet (2).
DitschIch werde abgenommen haben, in sechs Monaten.FrànzeeschJ'aurai maigri, dans six mois.
  • Ar wìrd's gfunda hàà (1).
DitschEr wirs es gefunden haben.FrànzeeschIl l'aura trouvé.
  • Sa wara ààkumma sìì (1), morn àn dara Zitt (2).
DitschSie werder angekommen sein, morgen an dieser Zeit.FrànzeeschIls seront arrivés, demain à la même heure.
  • Sa wara ààkumma sìì (1), hoffentlig!
DitschSie werden hoffentlich angekommen sein!FrànzeeschPourvu qu’ils soient arrivés !


Pour une chose qui se réalisera avec certitude dans le futur, et qui dans ce futur sera terminée, on utilise le passé composé :

  • Àm naachscha Wiahnachta han mìr s Hüss àbzàhlt (zitter a pààr Wucha). = certitude dans le futur → Perfekt (passé de l'indicatif)
FrànzeeschAu prochain Noël, nous aurons remboursé la maison.
  • Àm naachscha Wiahnachta wara mìr s Hüss àbzàhlt hàà (hoffentlig!) = possibilité dans le futur → futur II
FrànzeeschAu prochain Noël, espérons que nous aurons remboursé la maison !


Comparaison avec le futur I et le présent

  • Àn dr naachscha Wiahnachta kummt dr Suhn. = certitude, dans le futur → présent
  • Àn dr naachscha Wiahnachta wìrd wohrschins dr Suhn kumma. = possibilité dans le futur → futur I (futur simple)


Comparaison avec d'autres langues

ìch wìrr's gmàcht hààDitschich werde es gemacht habenFrànzeeschje l'aurai fait Anglisch I will have done it

Mode subjonctif[modifier | modifier le wikicode]

Subjonctif I[modifier | modifier le wikicode]

On utilise le subjonctif I quand quelque chose n’est pas sûr ou pas vrai, ou pour exprimer des choses qu'on répète après les avoir entendues.

  • Ce qui n’est pas forcément sûr / vrai :

Ar giang, schiint's.DitschEr ginge, anscheinend.FrànzeeschIl s'en irait, paraît-il.
Ar sèig krànk... weisch dü ebbis dervu?DitschEr sei krank... weißt du etwas davon?FrànzeeschIl serait malade... en sais-tu quelqhe chose ?
Ar häig jetzt Àrwet gfunda! Wer glàuibt denn dàs?DitschEr hätte jetzt Arbeit gefunden! Wer glaubt denn das?FrànzeeschIl aurait maintenant trouvé du travail ! Qui va donc croire ça ?

  • Ce qui est répété :

Ma verzeehlt àss ar giang.DitschMan erzählt dass er ginge.FrànzeeschOn raconte qu’il s'en irait.
Ìch hà gheert, ar sèig krànk.DitschIch habe gehört, er sei krank.FrànzeeschJ’ai entendu qu’il serait malade.
Sa sàga àss ar Àrwet gfunda häig.DitschSie sagen dass er Arbeit gefunden habe/hätte.FrànzeeschIls disent qu’il aurait trouvé du travail.


Ces exemples montrent une forme sans auxiliaire, qui n'existe que pour certains verbes forts :

sèigDitschseiFrànzeeschserait
häigDitschhabeFrànzeeschaurait
wartDitschwäreFrànzeeschserait


därftDitschdürfteFrànzeeschaurait le droit de
känntDitschkönnteFrànzeeschpourrait
mächtDitschmöchteFrànzeeschaimerait
müeßtDitschmüssteFrànzeeschdevrait
sottDitschsollteFrànzeeschdevrait
wottDitschwollteFrànzeeschvoudrait


brüüchtDitschbräuchteFrànzeeschaurait besoin de
giangDitschgingeFrànzeeschirait
kamDitschkämeFrànzeeschviendrait
nahmtDitschnähmeFrànzeeschprendrait
trauitDitschwagteFrànzeeschoserait
wusstDitschwüssteFrànzeeschsaurait
etc.


Pour les autres verbes, il y a une autre solution :

On peut aussi construire le subjonctif I avec l'auxiliaire dat et l'infinitif du verbe. Cette forme avec dat est possible avec tous les verbes, donc elle est plus répandue.

ar dat gehDitscher würde gehenFrànzeeschil irait
ar dat assaDitscher würde essenFrànzeeschil mangerait
ar dat schlofaDitscher würde schlafenFrànzeeschil dormirait

Ar dat geh, schiint's.DitschEr würde gehen, scheint es.FrànzeeschIl s'en irait, paraît-il.
Ar dat krànk sìì... weisch dü ebbis dervu?DitschEr sei krank... weißt du etwas davon?FrànzeeschIl serait malade... en sais-tu quelque chose ?


Ma verzeehlt àss ar dat geh.DitschMan erzählt dass er ginge.FrànzeeschOn raconte qu’il s'en irait.
Ìch hà gheert, ar dat krànk sìì.DitschIch habe gehört, er sei krank.FrànzeeschJ’ai entendu qu’il serait malade.

Par contre, ce dernier cas (dans le passé) ne peut pas être transcrit avec dat : Ar dat jetzt Àrwet gfunda hàà.
Ce serait compréhensible, on ne dit jamais ainsi, la phrase deviendrait trop compliquée.

Subjonctif II[modifier | modifier le wikicode]

Le subjonctif II (conditionnel) décrit une chose qui serait possible, sous certaines conditions.

Le subjonctif II s'utilise typiquement dans les phrases qui ont une proposition subordonnée avec wenn.


Subjonctif II présent[modifier | modifier le wikicode]

Le subjonctif II présent (conditionnel présent) décrit une possibilité dans le présent.


ar war, ar hatt, ar giang... wenn's jetzt dr Fàll warDitscher wäre, er hätte, er würde... wenn es jetzt der Fall wäreFrànzeeschil serait, il aurait, il irait... si c’était maintenant le cas

ìch war froh, wenn's güet warDitscher wäre froh, wenn es gut wäreFrànzeeschil serait content, si c'étais bien

ar hatt Miahj, wenn ar dàs allei wott màchaDitscher hätte Mühe, wenn er das allein machen wollteFrànzeeschil aurait du mal, s'il voulait faire ça seul


Le subjonctif II présent ressemble beaucoup au subjonctif I, mais pas pour les verbes sìì et hàà ; pour ces deux verbes, ces deux temps sont complètement différents.

Subjonctif I : ìch sèig, ìch häig
Subjonctif II présent : ìch war, ìch hatt


Pour beaucoup de verbes, on construit aussi souvent le subjonctif II présent avec l'auxiliaire dat et l'infinitif du verbe.

ìch dat froh sìì (ìch war froh)Ditschich würde froh sein (ich wäre froh)Frànzeeschje serais content

ar dat Miahj hàà (ar hatt Miahj)Ditscher würde Mühe haben (er hätte Mühe)Frànzeeschil aurait du mal

mìr datta geh (mìr giangta)Ditschwir würden gehen (wir gingen)Frànzeeschnous irions

dü datsch dàs wìssa (dü wuschtsch dàs), wenn dü gloost hattschDitschdu würdest das wissen (du wüsstest das), wenn du zugehört hättestFrànzeeschtu le saurais, si tu avais écouté

Mais c’est plus joli avec dat, quand les deux formes existent.


ìch dat assaDitschich würde essenFrànzeeschje mangerais

ìch dat bliiwaDitschich würde bleibenFrànzeeschje resterais
ìch dat lüegaDitschich würde schauenFrànzeeschje regarderais
ìch dat schlofaDitschich würde schlafenFrànzeeschje dormirais

→ peuvent seulement être exprimés avec dat, il n'existe pas d’autre forme.
Encore une forme particulière, avec „igt“ à la fin[modifier | modifier le wikicode]

(pour le subjontif I et le subjontif II présent)

  • ìch war - ìch wartigtDitschìch wäreFrànzeeschje serais
  • ìch därft - ìch därftigtDitschich dürfteFrànzeeschj'aurais le droit
  • ar kännt - ar känntigtDitscher könnteFrànzeeschil pourrait
  • ìch mächt - ìch mächtigtDitschich möchteFrànzeeschj'aimerais
  • ar müeßt - ar miaßtigtDitscher müssteFrànzeeschil devrait
  • dü sottsch - dü sottigtschDitschdu solltestFrànzeeschtu devrais
  • ìch wott - ìch wottigtDitschich wollte (ich würde wollen)Frànzeeschje voudrais
  • dü brüüchtsch - dü brüüchtigschtDitschdu bräuchtest (du würdest brauchen)Frànzeeschtu aurais besoin
  • ìch kam - ìch kamtigtDitschich kämeFrànzeeschje viendrais
  • du nahmtsch - dü nahmtigtschDitschdu nähmestFrànzeeschtu prendrais
  • ìch trauit - ìch trauitigtDitschich wagte (ich würde wagen)Frànzeeschj'oserais
  • ar wusst - ar wusstigtDitscher wüssteFrànzeeschil saurait
  • ...

Pour les verbes qui acceptent la forme simple (sans dat), il peut aussi exister une forme avec igt à la fin.
Apparemment, ce serait typiquement colmarien, mais à Mulhouse on l'entend aussi.
Ca existe seulement pour les personnes du singulier : ìch, dü, ar/sa/as (oder: dr Mànn, a Hüss, usw).

  • Possibilité 1

Quand la forme simple (avec ou non t à la fin) n’est pas claire à l'oreille, alors on préfère ajouter igt. Par exemple :

  • „ar trauitigt nìt allei geh“ au lieu de „ar trauit nìt allei geh“ (car „trauit“ identique au présent)
  • „ar brüüchtigt“ au lieu de „ar brüücht“ (car „brüücht“ identique au présent)
  • „ìch nahmt a Autobüs“, mais „ìch nahmtigt Feria“ (car plus beau à l'oreille)
  • „ar därftigt do schlofa“ au lieu de „ar därft do schlofa“ (car plus beau à l'oreille)
  • Possibilité 2

Avec igt c’est encore moins sûr, encore plus soumis à condition.

Sûr (présent) Un peu incertain Très incertain
ar kààt (sìcher) ar kännt (wohrschins) ar känntig (vìllìcht a Mol)
ìch wìll (unbedìngt) ìch wott (garn) ìch wottigt (àwer ìch traui küüm froga... àlso numma wenn's niama steert)
ar soll jetzt kumma, sunscht steibt's! ar sott jetzt kumma, wenn'r noch a Plàtz wìll hàà ar sottigt jetzt kumma, àwer wohrschins hàt si Zug Verspeetung...
Subjonctif II passé[modifier | modifier le wikicode]

Le subjonctif II passé décrit une possibilité dans le passé. Il se construit avec l'auxiliaire sìì ou hàà au subjonctif et avec le participe passé du verbe.

  • avec sìì (→ war, au subjonctif)

ar war gsììDitscher wäre gewesenFrànzeeschil aurait été
ar war gàngaDitscher wäre gegangenFrànzeeschil serait allé
ar war kummaDitscher wäre gekommenFrànzeeschil serait venu

ar war gànga, wenn ar do gsìì warDitscher wäre gegangen, wenn er hier gewesen wäreFrànzeeschil serait allé, s'il avait été ici
ar war kumma, wenn ar Zitt ghàà hattDitscher wäre gekommen, wenn er Zeit gehabt hätteFrànzeeschil serait venu, s'il avait eu le temps


  • avec hàà (→ hatt, au subjonctif)

ar hatt ghààDitscher hätte gehabtFrànzeeschil aurait eu
ar hatt gsungaDitscher hätte gesungenFrànzeeschil aurait chanté
ar hatt gassaDitscher hätte gegessenFrànzeeschil aurait mangé

ar hatt gsunga, wenn ar s Liad kennt hattDitscher hätte gesungen, wenn er das Lied gekannt hätteFrànzeeschil aurait chanté, s'il avait connu la chanson
ar hatt gassa, wenn ebbis ìm Taller gsìì warDitscher hätte gegessen, wenn etwas im Teller gewesen wäreFrànzeeschil aurait mangé, s'il y avait eu quelque chose dans l'assiette
..., wenn'r hatt känntaDitsch..., wenn er gekonnt hätteFrànzeesch..., s'il avait pu
..., wenn'r hatt wottaDitsch..., wenn er gewollt hätteFrànzeesch..., s'il avait voulu
..., wenn'r dàs gwusst hattDitsch..., wenn er das gewusst hätteFrànzeesch..., s'il avait su ça
ar hatt a Auto kàuift, wenn'r Gald ghàà hattDitscher hätte ein Auto gekauft, wenn er Geld gehabt hätteFrànzeeschil aurait acheté une auto, s'il avait eu de l'argent


Dans ce cas (au passé), dat ne peut pas être employé : ar dat a Auto kàuift hàà


Dans cette forme, on utilise généralement le participe passé du verbe. Mais il y a des exceptions :

Indicatif, passé composé Subjonctif II passé
ar hàt wälla - ar hatt wotta
ar hàt gwìsst - ar hatt gwusst

Mode impératif[modifier | modifier le wikicode]

On utilise l' impératif pour exprimer un ordre, une prière ou un conseil.

gàng!Ditschgeh!Frànzeeschva !
kumm!Ditschkomm!Frànzeeschviens !
hàlt!DitschHalt/Stopp!Frànzeescharrête !
wàrta!Ditschwarte!Frànzeeschattendez !

lüega mìr!Ditschschauen wir mal!/Mal sehenFrànzeeschregardons !
wàrta Sa, wenn's bliabt!Ditschwarten Sie, bitte!Frànzeeschattendez, s'il-vous-plaît ! (très poli)


Il existe encore une autre possibilité pour exprimer un ordre, avec màcha àss:

màch àss dü ebbis lehrsch!Ditschmache dass du etwas lernst!Frànzeeschtâche d'apprendre quelque chose !
màch àss ar do ìsch!Ditschmache dass er da ist!Frànzeeschfais en sorte qu’il soit là !
màcha àss ìhr Gald han!Ditschmachen dass ihr Geld haben!Frànzeeschtâchez d’avoir de l’argent !

Passif[modifier | modifier le wikicode]

On utilise le passif quand le sujet de la phrase n’est pas important. C'est le complément d'objet de la phrase qui importe.

Dans le passif, l’ordre est inversé, le complément d'objet devient le sujet.


Dr Koffer ìsch gschlossa.DitschDer Koffer ist geschlossen.FrànzeeschLe coffre est fermé. (= Ebber hàt dr Koffer gschlossa.)

Dr Koffer wìrd gschlossa.DitschDer Koffer wird geschlossen.FrànzeeschOn ferme le coffre. (= Ebber schliaßt dr Koffer.)

's ìsch do gschrìewa.DitschEs ist hier geschrieben.FrànzeeschC'est écrit ici. (= Ebber hàt's do gschrìewa.)

's wìrd do gschrìewa.DitschEs wird hier geschrieben.FrànzeeschCa s'écrit ici. (= Ebber schribt's do, vìllìcht noch ìn dr Züekunft.)


Mais un sujet peut quand même être ajouté dans la phrase. (= Mais on peut quand même ajouter un sujet dans la phrase.)

D Bibel ìsch vum Gutenberg druckt worra.DitschDie Bibel wurde von Gutenberg gedruckt.FrànzeeschLa bible a été imprimée par Gutenberg. (= Dr Gutenberg hàt d Bibel druckt.)

Verbe dans la structure de la phrase[modifier | modifier le wikicode]

Quand deux verbes sont utilisés ensemble[modifier | modifier le wikicode]

Deux verbes ensemble
Infinitivf Présent Passé composé Proposition subordonnée
därfa lüega
Ditschschauen dürfen
Frànzeeschavoir le droit de regarder
ar därft lüega
Ditscher darf schauen
Frànzeeschil a le droit de regarder
ar hàt därfa lüega
Ditscher hat schauen dürfen
Frànzeeschil a eu le droit de regarder
da, wo därft lüega
Ditschdieser, der schauen darf
Frànzeeschcelui qui a le droit de regarder
känna schlofa
Ditschschlafen können
Frànzeeschpouvoir dormir
ar kààt schlofa
Ditscher kann schlafen
Frànzeeschil peut dormir
ar hàt känna schlofa
Ditscher hat schlafen können
Frànzeeschil a pu dormir
da, wo kààt schlofa
Ditschdieser, der schlafen kann
Frànzeeschcelui qui peut dormir
loh ghèia
Ditschfallen lassen
Frànzeeschlaisser tomber
ar losst's ghèia
Ditscher lässt es fallen
Frànzeeschil le laisse tomber
ar hàt's loh ghèia
Ditscher hat es fallen lassen
Frànzeeschil l'a laissé tomber
da, wo's losst ghèia
Ditschdieser, der es fallen lässt
Frànzeeschcelui qui le laisse tomber
wälla màcha
Ditschmachen wollen
Frànzeeschvouloir faire
ar wìll's màcha
Ditscher will es machen
Frànzeeschil veut le faire
ar hàt's wälla màcha
Ditscher hat es machen wollen
Frànzeeschil a voulu le faire
da, wo's wìll màcha
Ditschdieser, der es machen will
Frànzeeschcelui qui veut le faire
trauia reda
Ditschzu reden trauen/zu reden wagen
Frànzeeschoser parler
ar trauit reda
Ditscher traut sich zu reden/er wagt zu reden
Frànzeeschil ose parler
ar hàt trauia reda
Ditscher hat sich getraut zu reden/er hat zu reden gewagt
Frànzeeschil a osé parler
da, wo trauit reda
Ditschdieser, der sich traut zu reden/der zu reden wagt
Frànzeeschcelui qui ose parler
müeßa geh
Ditschgehen müssen
Frànzeeschdevoir partir
ar müeß geh
Ditscher muss gehen
Frànzeeschil doit partir
ar hàt müeßa geh
Ditscher hat gehen müssen
Frànzeeschil a dû partir
da, wo müeß geh
Ditschdieser, der gehen muß
Frànzeeschcelui qui doit partir
mächta (meega) kumma
Ditschmöchte/mag kommen
Frànzeeschaimer venir
ar mächt kumma
Ditscher möchte/mag kommen
Frànzeeschil a envie de venir
ar hàt mächta kumma
Ditscher hat kommen mögen/möchten
Frànzeeschil a voulu venir
da, wo mächt kumma
Ditschdieser, der kommen mag/möchte
Frànzeeschcelui qui a envie de venir
heera schrèia
Ditschschreien hören
Frànzeeschentendre crier
ar heert schrèia
Ditscher hört schreien
Frànzeeschil entend crier
ar hàt heera schrèia
Ditscher hat schreien gehört
Frànzeeschil a entendu crier
da, wo heert schrèia
Ditschdieser, der schreien hört
Frànzeeschcelui qui entend crier


Un autre exemple de proposition subordonnée :
wenn ma därft lüegaDitschwenn man schauen darfFrànzeeschsi on a le droit de regarder
wenn ma kààt schlofaDitschwenn man schlafen kannFrànzeeschsi on peut dormir
wenn ìch's loss ghèiaDitschwenn ich es fallen lasseFrànzeeschsi je le laisse tomber
wenn dü's wìtt màchaDitschwenn du es machen willstFrànzeeschsi tu veux le faire


Cet ordre des mots s'applique à Mulhouse. Dans d'autres endroits de l'Alsace, cet ordre peut être complètement différent.
Dans le Bas-Rhin, par exemple, la structure de la phrase ressemble plus à l'allemand.

Verbes comportant des particules séparables[modifier | modifier le wikicode]

Verbes comportant des particules séparables
Infinitif Présent Passé composé Proposition subordonnée Construction avec z'
ààfànga
Ditschanfangen
Frànzeeschcommencer
ar fàngt àà
Ditscher fängt an
Frànzeeschil commence
ààgfànga
Ditschangefangen
Frànzeeschcommencé
da, wo ààfàngt
Ditschdieser, der anfängt
Frànzeeschcelui qui commence
fer ààz'fànga
Ditschum anzufangen
Frànzeeschpour commencer
àbschriiwa
Ditschabschreiben
Frànzeeschcopier
ar schribt àb
Ditscher schreibt ab
Frànzeeschil copie
àbgschrìewa
Ditschabgeschrieben
Frànzeeschcopié
da, wo àbschribt
Ditschdieser, der abschreibt
Frànzeeschcelui qui copie
fer àbz'schriiwa
Ditschum abzuschreiben
Frànzeeschpour copier
drààhanka
Ditschdaranhängen
Frànzeeschpendre (après)
ar hankt dràà
Ditscher hängt daran
Frànzeeschil pend (après ...)
drààghànka
Ditschdarangehängt
Frànzeeschpendu (après)
da, wo drààhankt
Ditschdieser, der daranhängt
Frànzeeschcelui qui pend (après)
fer drààz'hanka
Ditschum daranzuhängen
Frànzeeschpour pendre (après)
dràbghèia
Ditschdavonfallen
Frànzeeschtomber (de)
ar ghèit dràb
Ditscher fällt davon
Frànzeeschil tombe (de ...)
dràbghèit
Ditschdavon gefallen
Frànzeeschtombé (de)
da, wo dràbghèit
Ditschdieser, der davon fällt
Frànzeeschcelui qui tombe
fer dràbz'ghèia
Ditschum davonzufallen
Frànzeeschpour tomber
durakumma
Ditschdurchkommen
Frànzeeschpasser par là
ar kummt dura
Ditsch er kommt durch
Frànzeeschil passe par là
durakumma
Ditsch durchgekommen
Frànzeeschpassé par là
da, wo durakummt
Ditsch der, der durchgekommt
Frànzeeschcelui qui passe par là
fer duraz'kumma
Ditsch um durchzukommen
Frànzeeschpour passer par là
ilàda
Ditscheinladen
Frànzeeschinviter
ar làdet i
Ditscher lädt ein
Frànzeeschil invite
iglàda
Ditscheingeladen
Frànzeeschinvité
da, wo ilàdet
Ditschdieser, der einlädt
Frànzeeschcelui qui invite
fer iz'làda
Ditschum einzuladen
Frànzeeschpour inviter
üssträckna
Ditschaustrocknen
Frànzeeschse désecher
ar träckent üss
Ditscher trocknet aus
Frànzeeschil se désèche
üssträckent
Ditschausgetrocknet
Frànzeeschdéseché
da, wo üssträckent
Ditschdieser, der austrocknet
Frànzeeschcelui qui se déseche
fer üssz'träckna
Ditschum auszutrocknen
Frànzeeschpour se désecher
mìtmàcha
Ditschmitmachen
Frànzeeschfaire avec, participer
ar màcht mìt
Ditscher macht mit
Frànzeeschil participe
mìtgmàcht
Ditschmitgemacht
Frànzeeschparticipé
da, wo mìtmàcht
Ditschdieser, der mitmacht
Frànzeeschcelui qui participe
fer mìtz'màcha
Ditschum mitzumachen
Frànzeeschpour participer
ufsteh
Ditschaufstehen
Frànzeeschse lever
ar steht uf
Ditscher steht auf
Frànzeeschil se lève
ufgstànda
Ditschaufgestanden
Frànzeeschlevé
da, wo ufstheht
Ditschdieser, der aufsteht
Frànzeeschcelui qui se lève
fer ufz'steh
Ditschum aufzustehen
Frànzeeschpour se lever


Dans la dernière colonne, il y a une constrution avec z' et l'infinitif du verbe. On l'utilise pour exprimer un but ou la progression d'une action.

ar fàngt àà, uns z'halfaDitscher fängt an, uns zu helfenFrànzeeschil commence à nous aider (progression d'une action : l'aide)

ar fàngt àà, üssz'träcknaDitsch er fängt an, auszutrocknenFrànzeesch il commence à se désecher (progression d'une action : le désèchement)


ìch hà kè Kuraasch meh, dàs z'màchaDitsch ich habe keinen Mut mehr, das zu machenFrànzeesch je n'ai plus le courage de faire ça (but : faire ça)

ìch hà kè Kuraasch meh, mìtz'màchaDitsch ich habe keinen Mut mehr, mitzumachenFrànzeesch je n'ai plus le courage de participer (but : participer)



z' est dans ce cas la contraction de la préposition zu, qu'on ne prononce presque jamais en entier devant le verbe.

  • fer ààzufànga → fer ààz'fànga
  • fer àbzuschriiwa → fer àbz'schriwa
  • fer drààzuhanka → fer drààz'hanka
  • fer dràbzughèia → fer dràbz'ghèia
  • fer durazukumma → fer duraz'kumma
  • fer izulàda → fer iz'làda
  • fer üsszuträckna → fer üssz'träckna
  • fer mìtzumàcha → fer mìtz'màcha
  • fer ufzusteh → fer ufz'steh
Après "fer", on n'a pas forcément besoin de dire ce z'. Ces formes plus simples sont aussi correctes, et même plus spontannées :
  • Wurum ìsch'r do ? Fer besser sah. Fer Elsassisch lehra. Fer uns halfa. Fer kocha. Numma fer sàga!
  • fer ààfànga, fer àbschriiwa, fer drààhanka, fer dràbghèia, fer dura kumma, fer ilàda, fer üssträckna, fer mìtmàcha, fer ufsteh...


  • ar fàngt àà, uns zu halfa → ar fàngt àà, uns z'halfa
  • ar fàngt àà, üsszuträckna → ar fàngt àà, üssz'träckna
  • ìch hà kè Kuraasch meh, dàs zu màcha → ìch hà kè Kuraasch meh, dàs z'màcha
  • ìch hà kè Kuraasch meh, mìtzumàcha → ìch hà kè Kuraasch meh, mìtz'màcha


Il y a aussi des verbes qui comportent une particule inséparable :
begrüeßa, entlàssa, entspànna, verspracha, verwàcha, zerrissa...


(En Orthal, on écrit ilàda, pas iilàda, bien que ce soit une voyelle longue, et de surcroît une diphtongue en allemand.
"i" au début du mot, à la place de "ii" est une règle en Orthal, parce qu'on veut éviter un mot comme "Iilàdung". "Ilàdung" est quand même plus lisible. Ou "Is" plutôt que "Iis"...)


ar kummt fer uns z'halfa ar kummt fer uns ku halfaDitscher kommt um uns zu helfenFrànzeeschil vient pour nous aider (but : aider, mais ici s'applique une autre règle, la redondance)

Verbes avec redondance[modifier | modifier le wikicode]

La redondance s'applique en alsacien, comme en alémanique. Cela signifie qu'avec les verbes geh et kumma, on doit encore dire le verbe une deuxième fois, dans une forme raccourcie : "ge" ou "ku".

Redondance
Infinitif Présent Passé composé Proposition subordonnée Construction avec z'
fìscha geh
Ditschfischen gehen
Frànzeeschaller pêcher
ar geht ge fìscha
Ditscher geht fischen
Frànzeeschil va pêcher
ar ìsch gànga ge fìscha
Ditscher ist fischen gegangen
Frànzeeschil est allé pêcher
da, wo geht ge fìscha
Ditschdieser, der fischen geht
Frànzeeschcelui qui va pêcher
fer ge fìscha
Ditschum fischen zu gehen
Frànzeeschpour aller pêcher
kumma ku lüega
Ditschschauen kommen
Frànzeeschvenir voir
ar kummt ku lüega
Ditscher kommt um zu schauen/sehen
Frànzeeschil vient voir
ar ìsch kumma ku lüega
Ditscher ist um zu schauen/sehen gekommen
Frànzeeschil est venu voir
da, wo kummt ku lüega
Ditschdieser, der um zu schauen/sehen kommt
Frànzeeschcelui qui vient voir
fer ku lüegaa
Ditschum schauen zu kommen
Frànzeeschpour venir voir


Voici encore un autre cas particulier, où on écrit seulement "ge" ou "ku". Le verbe principal geh ou kumma est remplacé par un autre verbe :
Wann mìr ge fìscha?DitschWollen wir fischen gehen?FrànzeeschVoulons-nous aller pêcher ?
Wann sa ku lüega?DitschWollen sie kommen um zu schauen?FrànzeeschVeulent-ils venir voir ?
Därfa sa ku lüega?DitschDürfen sie kommen um zu schauen?FrànzeeschOnt-ils le droit de venir voir ?
Trauia sa ku lüega?DitschWagen sie kommen um zu schauen?FrànzeeschOsent-ils venir voir ?

Contractions et simplifications à l'oral[modifier | modifier le wikicode]

Le dialecte alsacien est principalement oral, et traditionnellement peu écrit. Mais à l'oral, on n'a pas des règles aussi précises qu’à l'écrit.

Le dialecte alsacien est assez paresseux : il économise partout où c’est possible. Ainsi, les mots ne sont pas prononcés en entier, plusieurs mots se retrouvent accolés, ce qui permet de parler plus vite. D'ailleurs il en va de même dans d'autres langues.

C'est surtout compliqué quand la langue n'a pas de tradition écrite. La question est : "doit-on écrire la langue avec les mots en entier, ou bien faudrait-il écrire comme on parle, donc avec des contractions ?"


On n’est pas obligé de décider, l'écrit peut se permettre de suivre des règles qui paraîtraient un peu lourdes à l'oral.
Mais dans tous les cas - à l'oral comme à l'écrit - ça doit être compréhensible. C'est pourquoi il faut connaître les contractions :

Prépositions et articles[modifier | modifier le wikicode]

  • àn em → àmDitschan dem → amFrànzeeschau
  • àn ema → àn'maDitschan einemFrànzeeschà un
  • gega em → gegemDitschgegen demFrànzeeschcontre le
  • gega ema → geg'emaDitschgegen einemFrànzeeschcontre un
  • ìn em → ìmDitschin dem → imFrànzeeschdans le
  • ìn ema → ìn'maDitschin einemFrànzeeschdans un
  • mìt era → mìt'raDitschmit einerFrànzeeschavec une
  • nawa em → nawemDitschneben demFrànzeeschà côté du
  • nawa ema → naw'emaDitschneben einemFrànzeeschà côté d'un
  • nawa era → nawa-n-eraDitschneben einerFrànzeeschà côté d'une
  • vu em → vumDitschvon dem → vomFrànzeeschdu
  • vu ema → vu'maDitschvon einemFrànzeeschd'un
  • vu era → vu-n-era → vun'raDitschvon einerFrànzeeschd'une
  • waga em → wagemDitschwegen demFrànzeeschà cause du
  • waga ema → wag'emaDitschwegen einemFrànzeeschà cause d'un
  • wahrend em → wahremDitschwährend demFrànzeeschpendant le

Pronoms personnels[modifier | modifier le wikicode]

  • gàng ìch, gàng ìch nìt → gàng i , gàng i nìtDitschgehe ich, gehe ich nichtFrànzeeschj’y vais, j’y vais pas
  • dü → da (wia wìtt → wia da wìtt)Ditschdu (wie du willst)Frànzeeschtu (comme tu veux)
  • dü kummsch → kummschDitschdu kommstFrànzeeschtu viens
  • kummsch dü? → kummscht?Ditschkommst du?Frànzeeschviens-tu ?
  • ìsch ar do? → ìsch'r do?Ditschist er da?Frànzeeschest-il là ?
  • as geht → 's gehtDitsches gehtFrànzeeschça va
  • wenn ìch es wìll → wenn ìch's wìllDitschwenn ich es willFrànzeeschsi je le veux ( Pour un complément d'objet direct, on ne dit jamais et on n'écrit jamais es. Seulement toujours 's dans ce cas.)
  • ìch hoff àss ar kummt un àss as güet ummageht → ìch hoff àss'r kummt un àss's güet ummagehtDitschich hoffe dass er kommt und dass es gut vorbei gehtFrànzeeschj'espère qu’il viendra et que ça ce passera bien
  • gehn mìr! → geh'mìr!Ditschgehen wir!Frànzeeschallons-y !
  • sìe gehn → sa gehnDitschsie gehenFrànzeeschils partent (dans ce cas, on utilise presque exclusivement la simplification "sa", on n'entend guère "sìe".)
  • ìch seh mìch → ìch seh miDitschich sehe michFrànzeeschje me vois
  • ìch seh dìch → ìch seh diDitschich sehe dichFrànzeeschje te vois
  • ar seht sìch → ar seht siDitscher sieht sichFrànzeeschil se voit


À l'oral, on utilise principalement les contractions, pas les mots en entier. Mais quand exceptionnellement on prononce les pronoms en entier, cela signifie qu'on met l'accent sur ce pronom.

  • wia da wìttDitschwie du willstFrànzeeschcomme tu veux (parler normal, simple et rapide à dire)
  • wia wìttDitschwie du willst, du entscheidestFrànzeeschcomme tu veux, c’est toi qui décides (accent mis sur le pronom)
  • ìsch'r do?Ditschist er da?Frànzeeschest-il là ? (parler normal, avec contraction)
  • ìsch ar do?Ditscher ist da?Frànzeeschc'est lui qui est là ? (accent mis sur le pronom)
  • ìch seh diDitschich sehe dichFrànzeeschje te vois (parler normal, avec contraction)
  • ìch seh dìchDitschdich sehe ichFrànzeeschc'est toi que je vois (accent mis sur le pronom)
  • han sa dàs gmàcht?Ditschhaben sie das gemacht?Frànzeeschont-ils fait ça ? (parler normal, avec contraction)
  • han sìe dàs gmàcht?Ditschsie haben das gemacht?Frànzeeschc'est eux qui ont fait ça ? (accent mis sur le pronom)

z'[modifier | modifier le wikicode]

z' est une contraction qui apparaît souvent en alsacien, comme en alémanique.

Exemples de contractions qui donnent "z'"
Sans contraction Contraction en z'
züeFrànzeeschtrop → z' Dr Màntel ìsch züe groß.
DitschDer Mantel ist zu groß.FrànzeeschLe manteau est trop grand.
Dr Màntel ìsch z'groß.
D Ärmel sìn züe làng.
DitschDie Ärmel sind zu lang.FrànzeeschLes manches sont trop longues.
D Ärmel sìn z'làng.
zu (+ verbe) → z' Ar hàt nit zu màcha.
DitschEr hat nichts zu machen.FrànzeeschIl n'a rien à faire.
At hàt nit z'màcha.
Dàs hàt mìt dam nit zu düe.
DitschDas hat mit diesem nichts zu tun.FrànzeeschCeci n'a rien à voir avec cela.
Dàs hàt mìt dam nit z'düe.
As fàngt jetzt àà, zu ragna.
DitschEs fängt jetzt an zu regnen.FrànzeeschIl commence maintenant à pleuvoir.
As fàngt jetzt àà, z'ragna.
Ar fàngt àà, ebbis zu màcha.
DitschEr fängt an, etwas zu machen.FrànzeeschIl commence à faire quelque chose.
Ar fàngt àà, ebbis z'màcha.
Ar fàngt àà, ebbis ufzubàuia.
DitschEr fängt an, etwas aufzubauen.FrànzeeschIl commence à construire quelque chose.
Ar fàngt àà, ebbis ufz'bàuia.
Temps, dans la journée
zu → z'
zu Morga
(se dit rarement)
z'Morga
Ditscham MorgenFrànzeeschle matin
zu Mittàg
(se dit rarement)
z'Mittàg
Ditscham Mittag, am NachmittagFrànzeeschà midi, l'après-midi
zu Owa
(se dit rarement)
z'Owa
Ditscham AbendFrànzeeschle soir
zu Nàcht
(se dit rarement)
z'Nàcht
DitschnachtsFrànzeeschla nuit
Endroit, pour une ville
zu → z'
Ar wohnt zu Rìxa, nìt zu Milhüüsa
(se dit rarement)
Ar wohnt z'Rìxa, nìt z'Milhüüsa.
DitschEr wohnt in Rixheim, nicht in Mülhausen.FrànzeeschIl habite à Rixheim, pas à Mulhouse.
Zu Bàsel ìsch a Schloss.
(se dit rarement)
Z'Bàsel ìsch a Schloss.
DitschIn Basel ist ein Schloss.FrànzeeschA Bâle il y a un château.

Dans la région mulhousienne, "z'" est souvent la contraction de "zu", comme en allemand.

Mais dans d'autres régions d'Alsace, ce n’est pas "zu", mais une autre variante :

  • "za" s'entend dans la vallée de Munster, parfois même prononcé en entier (et pas forcément sous forme de contraction "z'").
  • "ze" est la variante du Bas-Rhin. (Par exemple : "ze Sultzere ze Bsuech".)

Écrire comme on parle ?[modifier | modifier le wikicode]

Panneau à l'entrée de la ville

Ce n’est pas toujours simple d'écrire exactement comme on prononce le dialecte, ou comme on l'entend. Il y a (par exemple) des discussions animées sur la meilleure façon d'écrire le nom "Milhüüsa" ("Mulhouse").


En Orthal, „Milhüsa“, ou aussi „üü“ pour l'analogie visuelle avec la diphtongue „Mülhausen“ de l'allemand, avec deux consonnes.

Et au début du mot :

  • „Mìl“, parce que c’est ce qui correspond normalement au „Mül“ de l'allemand.
  • Ou „Mil“, parce qu'on l'a toujours vu écrit ainsi (surtout avant Orthal).
  • Ou „Mül“, parce que beaucoup d'Alsaciens prononcent simplement „Mülhüüsa“ en alsacien, comme en français ou en allemand.
  • Ou d'autres variantes avec "e", mais qui ne suivent alors pas la graphie Orthal !

De telles discussions sont sans fin, parce que cette première voyelle est tellement courte qu'on la reconnait à peine. Mais au fond peu importe la manière dont on l'écrit, le dialecte n'est donc pas tellement normalisé.


Liaison phonétique entre des voyelles[modifier | modifier le wikicode]

Quand deux voyelles sont prononcées à la suite, ça ne sonne pas toujours bien. Alors on ajoute une consonne entre elles, juste pour faire une liaison plus agréable à l'oreille.En général, cette consonne est un "n", qu'on écrit "-n- " ou " n ".

  • S Hüss wo ìch wohn. → S Hüss wo-n-ìch wohn. (ou S Hüss wo n ìch wohn.)DitschDas Haus wo ich wohne.FrànzeeschLa maison où j'habite.
  • 's ìsch wia ìhr wann. → 's ìsch wia-n-ìhr wann.DitschEs ist wie ihr wollt.FrànzeeschC'est comme vous voulez.
  • So a Hüss dat mìr gfàlla. → So-n-a Hüss dat mìr gfàlla.DitschSo ein Haus würde mir gefallen.FrànzeeschUne maison comme ça me plaîrait.
  • Jetzt düe ìch assa. → Jetzt düe-n-ìch assa. → Jetzt düe-n-i assa.DitschJetzt esse ich.FrànzeeschMaintenant je mange.
  • Ìch hà a Kàtz. → Ìch hà-n-a Kàtz. → ou encore plus simplement : Ìch hàn a Kàtz.DitschIch habe eine Katze.FrànzeeschJ’ai un chat.
  • Jetzt hà ìch Hunger, wagadam bì ìch miad. → Jetzt hà-n-ìch Hunger, wagadam bì-n-ìch miad. → ou encore plus somplement, à l'oral et à l'écrit : Jetzt hàn i Hunger, wagadam bìn i miad.DitschJetzt habe ich Hunger, deswegen bin ich müde.FrànzeeschMaintenant j’ai faim, c’est pourquoi je suis fatigué(e).

Dans certains endroits de l'Alsace, on dit plutôt "Jetzt hà-w-i Hunger", ou encore plus simplement écrit "Jetzt hàwi Hunger".


Une variante de cette règle est le changement de la consonne à la fin du mot, juste pour que ce soit plus agréable à l'oreille ou plus facile à dire.

(ìch glàuibDitschich glaubeFrànzeeschje crois)
  • Jetzt glàuib ìch. → Jetzt glàuiw ìch. → Jetzt glàuiw i.DitschJetzt glaube ich.FrànzeeschMaintenant je crois.


Particularités du dialecte mulhousien[modifier | modifier le wikicode]

Milhüüser Fàhna

À Mulhouse, on ajoute souvent "a" à la fin des mots, plus que dans d'autres régions de l'Alsace (où les mots finissent plutôt en "i" ou "e").
La grammaire de Mulhouse est sûrement aussi plus simple que dans d'autres régions de l'Alsace. Souvent, on ne peut même pas distinguer le singulier du pluriel, parce que les deux formes sont similaires.


Hàsch dina Pìlla vergassa? (eina oder mehrera?)DitschHast du deine Pille (oder Pillen?) vergessen?FrànzeeschAs-tu oublié ta pilule ? (ou tes pilules ?)

Lüega dia scheena Brucka àà! (eina oder mehrera?)DitschSchaut diese schöne Brücke an! (oder schönen Brücken?)FrànzeeschRegardez ce beau pont ! (ou ces beaux ponts ?)